Образ мира в тексте и ритуале - Страница 70

• Предыдущая
• 70 / 237
• Следующая

В (грех девушки не называется): П-9. Ой ти, дівко, сама нечиста, / А вода есть завжди чиста; Ш-1. Сама дзеўка нячистая! Чаму воду ня очищала?; K-4. I tyś, dziwko, nie czyściejsza, / Na cały świat najgrzyśniejsza; K-7. I tyżeś, dziewczę, nieczyste, / Obraziłaś Jezu Chtyste [!]; L-1. Źówka rjedna, wóda deŕe cysta, / Ale ty sy ńecysta; L-2. Twoja je woda derje čista, / Ty pak sy šlundrja nečista; L-3. Źówka rědna, ta weda jo derje cysta, / ale ty sy njecysta.

Г (девушка убила детей – различными способами): K-5. I tyś, panno, nieczysto / Siedmiuś synów porodziła, / W piwnicyś ich potraciła; M-3. Voda čistá, tys nečistá. / A tys měla devět mužů, / Devět mužů nezdávaných. / S každým’s měla pacholátko, / Pacholátko, nemluvňatko. / Hned’s ho každé zmordovala / A pod pécku zakopala, / Nehašené vapno dala, / Černú hlínú zašlapala.

Д (девушка имела незаконных мужей): Г. Девча, девча! Вода чиста, / Лем то ты є барз нечиста: / Семдесят єс мужов мало, / А з єдним єс шлюб не брало; Фр. П’ятдесят-єсь мужів мала, / У тій-сь воді потопляла; Kolb-2. Ŭoda czysta, ty pohana, / Ty dwanajcit muži(w) mała; Kolb-4. Woda czysta, ty pahana, / Bos dwanajcie mużyw mała, / I any z jednym ślub ne brała; Kolb-4a. Diwcza, diwcza! Woda czysta, / lem to ty je barz neczysta. / Simdesiat-eś mużyw mało, / a z jednym-eś szlub’ ne brało; Kolb-5. Woda czysta, ty neczysta, / Bo ty diwcza ne preczysta. / Bo wżeś mała siedem mużów, / A ze żadnym ślub ne brała; Kolb-7. Ty, dziewczyno, spocznij sobie, / Bo nieczystą niesiesz wodę. / Czemciś-eś ją pomąciła, / Siedmiuś mężów utopiła. / A ósmego-eś ty struła; / Tem to, moja dziwko miła, / Temeś wodę pomąciła; M-1. A ta voda, ta je čistá, / Než ty, divko, nejsi čistá. / Devět mužů jsi ty měla, / S každým’s dítky zmordovala; M-2. A ta voda, ta je čistá, / Než ty, dívko, nejsi jistá / (Tys, dzěvucho, tys je hřišná) / Mužma’s peklo zahustila, / Dětma’s moře zaplavila. / Pannú si se udělala, / Knězi se nespovídala.

Возможна также комбинация мотивов, например:

А – Б–Д: МУРЕ. Ты сімь мужів мала, / И с едним-ис слюб не брала; / Сім-ис хлопций породила, / И едного-с не христила, / А в тій води потопила; А – Д: Kolb-3. Woda czysta, ty neczysta, / O, devit’jeśmuży mała, / Oj, z żadnemi slub ne brała. / Dewiatero-śdityj mała, / Wsi ich w wodi potoplała; Г – Д: М-3 (см. выше вариант Г).

Блок VII. Следующий блок не обнаруживает сколько-нибудь значительного в содержательном отношении варьирования. Это необходимое звено в развитии сюжета (тем не менее оно опущено в П-4, П-6, Ш-7, Д, Кир., МУРЕ, Фр., К-3, К-4, Kolb-4, М-2) – узнавание девушкой Господа, ее страх и конкретные проявления этого страха – девушка побледнела, пошатнулась, не могла вымолвить ни слова, упала на колени, упала в ноги Господу, упала ниц, упала замертво:

A. П-1. Диўка злякнуласа; П-2. Тая диўка лякнулася, / Назад плечэм хитнулася; П-3. Тая дивка излякалася, / Пирид Богом на коляны впала; П-5. А та дiвка злякнула / Да на колэнкы прыклякнула; П-7. Стала дiвка, злякалася, / Крыжем до землi пры\палася; П-9. Стала дівка, излякалась, / Перед Богом заховалась; П-10. Тады дзеўка Бога ўзнала, / К рукам, к нагам прыпадала; Ш-1. Тогды дзеўка Бога узнала, / Ў святые Его ноги упала; Ш-2. Дзеўка Бога спужалася, / Пирад Богам крыжам пала; Ш-4. Девка Бога улякнулась, / Пиряд Богым на крыж пала; Ш-5. Тоды дзеўка увознала, / Пирад Богом крыжем пала; Г. Ой як девча ся улякло, / На колена пред ним клякло; ЛУ. Стала дівка се лєкати; K-5. Ona widzi, że to Bóg, / Upadła Mu do nóg; K-7. Gdy poznała, że to jest Bóg, / Upadła mu nisko do nóg; K-9. Tak się zlękła, aż pobladła / I na ziemię trupem padła; K-11. Dopiro poznała, że to Bóg, / I upadła krzyżem do nóg; Kolb-1. Diŭka stała, zadumała, / Bili ruki załomała; Kolb-2. Jak sia to diwcza wlakło, / Aż na kolinka pryklakło; Kolb-3. Jak sia diwcza toho zlakło, / Na kolinka ta uklakło; Kolb-4a. Oj, jak diwcza sia ulakło, / na kolina pred nim klakło; Kolb-5. J-a sie diwcza toho zlakła, / Aż na kolina pryklakła; Kolb-7. Dziwka zbladła, krzyżem padła; M-1. A ta dívka se ulekla, / Hned na své kolena klekla, / Ani slova mu neřekla.

Б. В некоторых версиях мотив узнавания очень близок к евангельскому тексту (Женщина говорит Ему: «Господи! Вижу, что Ты пророк» Иоанн 4: 19): П-8. Ест ты, дзиду, якись пророк? / – Я не пророк, а сам Пан Бог; Ш-3. Муси ты, дзеду, вельки пророк, / Што ўсё грахе ты вызнаеш. / – Ох, я, дзеўка, да не пророк. / Я з неба да сам Пан Бох. / Стала дзеўка, подумала, / Да подумаўши, заплакала, / Пану Богу до ног пала; Ш-6. – Ци ты свенты, ци ты пророк, / Што ўсе мои грехи знаешь? / Тоя дзеўка улекнула, / На колена уклекнула; K-1. A coś Ty za prorok taki, / Żebyś ty poznał na mnie znaki? / I ta panna bardzo zbladła / I na ziemię krzyżem padła; K-2. Dziewczyna się ulękła / I na kolana uklękła. / Skądżeś ty jest prorok taki’ / Coś wyznoł moje znaki?; K-6. A coś Ty za prorok taki, za prorok taki, / Żeś Ty poznał moje znaki, moje znaki?; K-8. A ona się Go tak zlękła, / Aż na kolana uklękła. / Cóżeś Ty za prorok taki, / Żeś poznał po mnie te znaki?; K-10. Coś Ty jest za prorok taki, / Żeś Ty poznał moje znaki? / Stoi panna, bardzo zbladła, / Przed Jezusem krzyżem padła; Kolb-6. A sztoż ty za prorok takoj, / Że ty poznał moji znaky? ~ Jak sie panna toho zląkła, / Pered Boha na kolinka kląkła; / Hm, co za prorok prorokuje, / Czy nie grzychy obznajmuje? / – Ja nie jezdem żaden prorok, / Ino jezdem sam Bóg z nieba; L-3. Ja wěm, až moj Bog nade mnu jo, / won wodaj mě moje śěžke grěchy!

В. Девушка просит об отпущении грехов: M-3. – Odpust’, Bože, hříchy moje. / – Já ti hříchy neodpustím, / Aż spočitaš v moři písek, / V moři písek, stromě listek. / – Odpust’, Bože, hříchy moje. / – Já ti hříchy neodpustím, / Aż spočítáš v nebi hvězdy, / V nebí hvězdy, po světě cesty, / V nebí hvězdy vysoko sú, / V světě cesty široko sú; L-1. Ja wjem, aż mój Bóg nade mnu jo, / Wón wódaj mje móje śježke grjechi; L-2. Na to maš ty mi swjedkow stajić, / Kak sym ja šlundrja nečista.

Блок VIII. Этот блок отличается большим единообразием: он представляет собой реплику Господа с требованием исповеди (в церкви, в монастыре, перед ксендзом) и покаяния:

П-2. Постой, диўко, не лекайся… / Иди в цэркоў споведайся / Да ўсе грехи признавайся. П-3. Ой, стый, дивко, ны лякайся. / Йды до цэрквы высповыдайся; П-5. Постюй, дiвко, нэ лякайса, / Iды в цэркву сповыдайса!; П-6. Уж ты, дiўка, не лякайся, / Йды до цэрквi сповыдайся!; П-7. Ой, стуй, дiвко, нэ лякайся, / Iды до церквы сповiдайся!; П-8. Устань, панно, не лекайся! / Идзи до косціола, сповидайся!; П-10. Стой, дзяўчына, ты нi пужайся, / Йдзi да цэрквы паспавiдайся, / Йдзi да цэрквы паспавiдайся, / У сваiх грахах прызнавайся; Ш-1. Полно, дзеўка, ня уклоняйся, / Идзи к усим ксендзам споведайся, / В усих грехах признавайся; Ш-3. Постой, дзеўка, не ленкайся, / Идзи до церкви, споведайся; Ш-4. Й стой, девка, не ликайся! / Йди до ксендзысповедайся / И всим грехам ўскрывайся; Ш-5. А стой, дзеўка, ни уклоняйся, / Идзи до дому, убирайся. / А йдзи к ксинзам, сповидайся, / А ўсим грехам признавайся; Г. А ты, девча, не влякайся, / Бьей до церкви, споведайся!; МУРЕ. Цит, дівча, не влякайся, / Йди до цирькви, сповидайся; ЛУ. Стій, дівко, не лєкайсє, / Йди до церкви, сповідайсє; K-1. Wstań, ty panno, nie lękaj się. / Idź do kościoła, spowiadaj się. / Uklęknij sobie w przednim progu, / Spowiadaj się Panu Bogu; K-2. Ty, dziewczyno, nie lękaj się, / Idź do księdza, spowiadaj się; K-3. Grzeszna panno, nie lękaj się. / Klęknij sobie w średnim progu, / Oddaj pokłon Panu Bogu; K-5. Idź, panno, do kościoła, / Wyspowiadaj sie; K-6. Panno, panno, nie lękaj się, nie lękaj się, / Idź do kościoła, spowiadaj się, spowiadaj się; K-7. Dziewczę, dziewczę, nie lękaj się, / Idź do kościoła, spowiadaj się; K-8. Grzeszna panno, nie lękaj się, / Idź do księdza, spowiadaj się; K-10. Wstań, panienko, nie lękaj się, / Idź do klasztoru, spowiadaj się; K-11. Ponjezus jej powiedzioł: / Dziwko, dziwko, nie lękoj się. / Idź do kościoła, spowiadoj się; Kolb-1. Ne styj, diuko, ne lekaj si, / Idy do cerkwy, spowedaj si; Kolb-2. Tycho, diwcza, ne lekaj sia, / Idy do dsiędza, spowidaj sia; Kolb-3. Oj, diwcza, ne lekaj sia, / Biej do księdza, spowidaj sia; Kolb-4a. A ty, diwcza, ne wlakaj sia, / biej do cerkwi, spowidaj sia!; Kolb-5. Powstań, diwcze, ne lekaj sie, / Idy do księdza, spowidaj sie; Kolb-6. Panno, panno, nie lękaj sie, / Idź do kościoła, spowiedaj sie, / Panu Bohu obicaj sie; Kolb-7. Ty, dziewczyno, nie lękaj się, / Weź krzyż święty, przeżegnaj się. / Do kościola – spowiedaj się. / Przeżegnaj się i idź z Bogiem; Kolb-8. Wstoń, dziwko, nie lękaj sie, / Bież do kościoła, spowiadaj sie; M-1. Ale, dívko, nelekaj se, / Jdi před kňeza, spovidaj se, / Vezmi rúšku a zavij se; L-1. Źówka rjedna, ’źi ńeźelu rano na mšu, / Tebje budu twoje grjechi wódane; L-2. Na to ’cu ći ja swjedkow stajić: / Dži nedželu ranko wjencu kemši; L-3. Źowka rědna, źi njeźelu rano namšu, / tebje budu twoje grěchy wódane.